Functionele ademhaling: een sleutel tot betere concentratie en cognitie in het onderwijs?

Het onderwijs staat voor een monumentale uitdaging. De leesvaardigheid van leerlingen neemt zorgwekkend af, kinderen geven aan minder tevreden te zijn over hun leven en de jonge geesten van onze swipe-generatie zijn sneller afgeleid dan ooit.

De constante stroom van digitale prikkels, gecombineerd met een ongekende hoeveelheid stress, druk, en onrust die kinderen online ervaren, heeft een generatie gecreëerd die hunkert naar focus, maar worstelt om dat te vinden. In deze context rijst de vraag: hoe kunnen we deze thema’s adresseren, de cognitieve capaciteiten van onze leerlingen verbeteren en hen nog beter helpen hun volledige potentieel te bereiken?

Het antwoord op die vragen ligt misschien wel in iets zo fundamenteels als de manier waarop we ademen. Recent wetenschappelijk onderzoek laat zien dat ademhalingspatronen significante impact hebben op concentratie en cognitieve functies. Een studie getiteld “Investigation on the Effect of Oral Breathing on Cognitive Activity Using Functional Brain Imaging” laat zien hoe verschillende ademhalingsmethoden, zoals mond- versus neusademhaling, onze hersenactiviteit en daarmee onze cognitieve prestaties kunnen beïnvloeden.

De bevindingen uit deze studie laten zien dat als we leerlingen gerichte ademhalingstechnieken aanleren, we niet alleen hun vermogen om zich te concentreren kunnen verbeteren, maar ook de algehele cognitieve functie kan verbeteren. Dit geeft onderwijsprofessionals een nieuwe manier om de leerervaring te verdiepen en te verrijken.

De wetenschap achter ademhaling en cognitie

Ademhaling is de brug tussen lichaam en geest; het is een onbewuste functie die bewust kan worden gecontroleerd en ons daarmee de kans geeft om gezonder te worden en prestaties te verbeteren. Neusademhaling, in het bijzonder, speelt een cruciale rol in het reguleren van de mentale toestand. Het filtert, verwarmt en bevochtigt de lucht die we inademen, wat leidt tot een efficiëntere zuurstoftoevoer naar de hersenen. Dit staat in schril contrast met mondademhaling, dat vaak wordt geassocieerd met een verhoogde stressrespons en verminderde cognitieve functie.

De studie “The Effect of Deep and Slow Breathing on Retention and Cognitive Function in the Elderly Population” onderzoekt de effecten van mondademhaling op cognitieve activiteit. Om dit aan te tonen, gebruikt men functionele beeldvorming van de hersenen. Dit liet zien dat neusademhaling de hersenactiviteit kan optimaliseren, vooral in gebieden die verantwoordelijk zijn voor aandacht en cognitieve verwerking. Deze bevindingen benadrukken het potentieel van ademhalingstechnieken als een eenvoudige, maar krachtige tool om de leerprestaties te verbeteren en vooral dus de focus op neusademhaling. In deze studie bestudeert men een specifieke ademhalingstechniek genaamd Deep and Slow Breathing (DSB). Dat gaat dus om diepe, langzame ademhaling door de neus.

Hier zijn enkele slimme lessen die uit deze studie kunnen worden gehaald:

1. Verbetering van cognitieve functies: Deep and Slow Breathing (DSB) heeft een positief effect op de cognitieve functies, waaronder aandacht, werkgeheugen en ruimtelijke perceptie. Dit suggereert dat het doen van deze specifieke ademhalingsoefening in het onderwijs kan helpen om de cognitieve prestaties van leerlingen te verbeteren.
2. Verhoging van retentie: De studie toont aan dat DSB de retentie van nieuwe cognitieve vaardigheden kan verbeteren. Dit is bijzonder relevant voor het onderwijs, waar het vermogen van leerlingen om informatie te onthouden en toe te passen cruciaal is voor hun succes.
3. Toepassing voor dementiepreventie: Gezien de positieve effecten van DSB op de cognitieve functies bij ouderen, kan deze techniek ook worden beschouwd als een potentieel preventieve maatregel tegen cognitieve achteruitgang en dementie. Hier zal nog verder onderzoek naar gedaan moeten worden. Het benadrukt wel belang van het aanleren van gezonde ademhalingsgewoonten op jonge leeftijd.
4. Eenvoudige en toegankelijke Techniek: DSB is een eenvoudige, toegankelijke techniek die geen speciale apparatuur vereist en overal kan worden beoefend.
5. Potentieel voor integratie in bestaande programma’s: De studie suggereert dat DSB gemakkelijk kan worden geïntegreerd in bestaande onderwijs- en zorgprogramma’s. Het biedt een kosteneffectieve methode om cognitieve functies te verbeteren zonder de noodzaak voor ingrijpende veranderingen in bestaande schema’s of curricula.

Implementatie in het onderwijs

Hoe kunnen we deze kennis toepassen in een onderwijsomgeving? Het integreren van eenvoudige ademhalingsoefeningen in de dagelijkse routine in de klas kan een eerste stap zijn. Leerkrachten kunnen beginnen met het leiden van korte ademhalingssessies tijdens de les, vooral voorafgaand aan toetsen of andere stressvolle activiteiten. Het aanleren van deze technieken aan leerlingen biedt hen niet alleen directe voordelen in termen van stressvermindering en verbeterde concentratie, maar geeft hen ook waardevolle tools voor zelfregulatie die ze buiten de schoolomgeving kunnen toepassen. Dit kan zo eenvoudig zijn als enkele minuten diep in- en uitademen via de neus, met aandacht voor het ritme en de sensatie van de adem.

Verdieping in ademhalingstechnieken: Box breathing en Cyclisch zuchten

De vele voordelen van neusademhaling ten opzichte van mondademhaling zouden in mijn optiek aanleiding moeten zijn tot aanpassing van het onderwijs dat we leerlingen geven over gezondheidsthema’s. Door leerlingen te onderwijzen over de fysiologische effecten van verschillende ademhalingspatronen, zal ze dat gegarandeerd verbazen en uitdagen het een keer te proberen. Op die manier ontwikkelen ze spelenderwijs gezondere gewoonten.

Eenvoudige ademhalingsoefeningen waar je als leerkracht mee kan beginnen, zoals enkele minuten diep in-en uitademen via de neus, kun je direct een waardevolle verdieping geven als je specifieke oefeningen zoals Box Breathing en Cyclisch Zuchten toevoegt. Deze methoden zijn niet alleen eenvoudig uit te voeren, maar het is ook wetenschappelijk aangetoond dat het effectief is bij het verbeteren van concentratie en het verminderen van stress.

Box Breathing, ook bekend als vierkante ademhaling, is een techniek die bestaat uit vier eenvoudige stappen: inademen, de adem vasthouden, uitademen, en weer de adem vasthouden, elk voor een gelijke duur van vier seconden. Deze methode helpt bij het reguleren van het autonome zenuwstelsel, waardoor een staat van kalmte wordt bevorderd en de mentale helderheid wordt verbeterd. Probeer deze oefening eens hier –> 

Cyclisch Zuchten is een andere techniek die bestaat uit een diepe inademing gevolgd door een tweede inademing voordat er langzaam wordt uitgeademd. Deze vorm van ademhaling helpt bij het resetten van het ademhalingspatroon en heeft een direct kalmerend effect op het lichaam, wat bijzonder nuttig kan zijn in stressvolle situaties of wanneer concentratie nodig is. Meer over deze oefening lees je hier –>

Conclusie

In een wereld vol afleidingen biedt ademhaling een rustpunt, een manier om terug te keren naar een staat van focus en helderheid. Onderwijsprofessionals krijgen een waardevolle kans om de leerervaring te verrijken, de cognitie en concentratie van leerlingen te verbeteren door ademhalingsoefeningen toe te voegen in de les en onderwijsroutine. Leerlingen worden geholpen om beter te presteren, maar ook om beter om te gaan met de uitdagingen van de moderne wereld. Laten we de ademhaling omarmen als een essentieel onderdeel van het onderwijs, en onze leerlingen de tools geven die ze nodig hebben om te slagen, zowel in de klas als daarbuiten.

En wil je nou als professional in het onderwijs hier meer over leren? Ik geef speciale trainingen waarin deze zaken en aanverwante thema’s aan bod komen en maak deze programma’s op maat. Gebruik dit formulier om contact op te nemen.