Steven
Naar 15 meter duiken op één ademteug.. waarom zou je dat doen?
- Geschreven op:
Afgelopen maandag voelde ik voor het eerst sinds lange tijd de zenuwen weer door mijn lijf gaan. Ik dreef met mijn duikpak aan, 2kg lood om mijn nek en nog eens 2kg lood om mijn middel in een grote duiktoren, mijn hand vast aan mijn laatste reddingsboei. Rustig ademend door mijn snorkel bereidde ik me voor op mijn doel: 15 meter recht naar beneden duiken op een ademteug. Is dit niet gevaarlijk? werd mij de laatste dagen vaak gevraagd. En: waarom zou je dit doen? Terechte vragen omdat we zelden dieper duiken dan 2-3 meter in het zwembad en angst de neiging heeft om de overhand te nemen op het moment dat je zo diep bent en niet meer kunt ademen.
In dit artikel neem ik je graag letterlijk en figuurlijk mee de diepte in om de relatie tussen ons lichaam, water en alle processen die beïnvloed worden iedere keer als we het water in springen. En vooral hoe dit zich vertaalt in positieve effecten op gezondheid en sportprestaties voortkomend uit de mooie sport die Freediven heet.
Ademhaling en water: een oeroude relatie
Freediven: zonder perslucht de diepe wateren verkennen maar vooral de diepte van je geest ontdekken waarbij je gebruik maakt van eeuwenoude fysiologische principes die 350 miljoen jaar geleden zijn ontstaan. De relatie tussen ons lichaam, onze ademhaling en water is namelijk oeroud. Het eerste leven op aarde vormde zich in de oceaan en 350 miljoen jaar geleden kropen onze verre voorvaderen voor het eerst uit het water het land op. Tot dat moment was er alleen maar leven in de oceaan mogelijk geweest en vond respiratie plaats door kieuwen. Echter doordat er langzaam zuurstof in de atmosfeer is ontstaan konden wij ons gedurende miljoenen jaren langzaam voorbereiden op een leven op het land.
De eerst amfibie die dit deed draagt de bijzondere naam Tiktaalik. Dit is de eerste visachtige die vinnen kreeg met het ontwerp van handen. Hierdoor kon Tiktaalik zich langzaam opdrukken en uit het water kruipen, weg van grote roofdieren en op zoek naar nieuwe territoria. In het begin deed Tiktaalik dit waarschijnlijk op een enkele ademteug en begaf zich weer terug naar de zee om te ademen door de kieuwen. Heel geleidelijk echter vormden zich de eerste cellen die respiratie op het land mogelijk maakten en later onze longen zouden vormen. Hierdoor kon Tiktaalik steeds langer op het land blijven en uiteindelijk keerde hij niet meer terug, tegenwoordig alleen nog op dinsdagavond om lekker bij te kletsen in het zwembad of om een paar keer van de hoge duikplank te springen.
(tekst gaat verder onder de foto)
De relatie tussen water en onze ademhaling is fundamenteel
Echter onze relatie met water is nog steeds fundamenteel aanwezig in ons lichaam. De hele ontwikkeling van een baby in de buik van de moeder is eigenlijk een kopie gelijk aan de 3,5 miljard jaar evolutie die heeft plaats gevonden, alleen dan in 9 maanden. We gaan van eencelligen die leven in (vrucht)water langzaam naar dat bijzondere moment waarop we het water uit kruipen en onder invloed van onder andere de sensoren in ons gezicht die voor het eerst lucht ervaren, maar ook de CO2 die toeneemt in onze bloedbaan nemen we die oh zo belangrijke eerste ademhaling. Gevolgd door nog een 650 miljoen (!) ademhalingen in de gemiddeld 80 jaar daarna tot we onze laatste adem uitblazen. Het bijzondere is dus dat na onze geboorte de relatie met water nog altijd bestaat.
Duikreflex in pasgeborenen
Je kunt een pasgeboren kindje volgens diverse studies (en vele filmpjes op YouTube) veilig onder water laten zwemmen voor een korte periode omdat ons lichaam zich de eerste 12 maanden razendsnel aanpast aan de omstandigheden onder water: de luchtwegen worden afgesloten om te voorkomen dat er water naar binnen komt, haarvaten in handen en voeten vernauwen zich, hartslag vertraagt, de milt gaat extra zuurstof afgeven aan de bloedbaan en zuurstof concentreert zich rond de vitale organen. Sommige kindjes gaan zelfs automatisch zwemmen. En nou komt het bijzondere: bij kinderen is dit extreem zichtbaar maar ook bij volwassenen is dit effect nog altijd aanwezig. Als ons gezicht in aanraking komt met water (liefst 27 graden of koeler) treed deze reflex ook nog altijd op. We maken ons dus onbewust maar niet ongemerkt klaar voor het leven in het water. Dit kan zelfs extreem therapeutisch werken voor mensen met chronische stress, angst en / of depressie.
Wetenschappelijk aangetoond: we beschikken allemaal over de duikreflex
De literatuur over dit thema suggereert dat mensen kunnen leren om deze reflex bewust te gebruiken om de automatische systemen van ons lichaam te beïnvloeden, vergelijkbaar met hoe zeezoogdieren dat doen. Dit heeft potentieel vergaande implicaties voor de algemene gezondheid en welzijn. In de moderne samenleving, waar mensen uit alle lagen van de bevolking worden geconfronteerd met een overvloed aan keuzes en daarmee gepaard gaande stress en angst, kan het gebruiken van de duikreflex dienen als een techniek voor ontspanning. Door de reflex bewust te induceren, zouden mensen de controle over hun stress- en angstniveaus kunnen vergroten, wat leidt tot een betere mentale gezondheid.
Verder kan de invloed van de duikreflex op de bloedstroom naar de hersenen mogelijk worden gebruikt als een snelle en efficiënte manier om bepaalde gezondheidsaandoeningen te behandelen, zoals beginnende migraine, de effecten van voorbijgaande ischemische aanvallen (TIA’s) te minimaliseren en de schade door beroertes te verminderen. Dit komt doordat de reflex kan helpen de hoeveelheid bloed die naar de hersenen stroomt te optimaliseren, wat cruciaal is in situaties waarin de bloedtoevoer beperkt is.
(tekst gaat verder onder de foto)
Klaar om te duiken
Nu terug naar dat moment waarop ik klaar lig om naar -15 meter te duiken. Ik heb twee minuten mijn ademhaling verlengd en gekalmeerd en mijn gezicht is al ondergedompeld in het water. Mijn hartslag is hierdoor verlaagd en een bijzondere kalmte en rust komen over mij. De stress en spanning die ik voel voor de aanstaande duik is nog altijd aanwezig maar heeft zich omgevormd tot een scherpte en alertheid die me helpt om een goede duik te maken en niet te vergeten om iedere meter mijn oren te klaren. Ik neem nog een laatste ademteug, doe mijn snorkel uit. Knijp mijn neus dicht en pop mijn oren (klaren heet dit) en neem een hoekduik. Ik maak een krachtige slag met mijn armen om vervolgens verder met mijn vinnen recht naar beneden te zwemmen. Blik vooruit of zelfs met mijn kin op de borst om goed te kunnen blijven klaren (en dus niet naar beneden kijkend).
De duik zelf gaat snel. Binnen 30 seconden ben ik beneden, ik zie de tennisbal aan de lijn die aangeeft dat ik de beoogde diepte heb gehaald. Dalen gaat vanzelf op deze diepte dus ik laat mijn benen en vinnen langzaam doorrollen terwijl ik me rustig omdraai. Ik kijk nog even naar de enigszins verbaasde duikers met flessen om me heen voordat ik rustig om hoog begin te zwemmen. Het eerste stukje gaat zwaar omdat het drijfvermogen minder is maar naarmate ik hoger kom gaat het makkelijker en de laatste vijf meter gaan vanzelf. Ik bereid me voor om boven te komen. Ik zoek contact met mijn buddy (de Freediver die me mijn hele duik in de gaten heeft gehouden). Ik praat nog niet maar haal eerst drie keer goed adem. Daarna geef ik het teken dat ik OK ben en bespreken we de duik. In minder dan een minuut is het voorbij maar de ervaring is heel bijzonder. De rust in je hoofd en het vertrouwen in je lijf en je ademhaling zijn moeilijk te beschrijven maar prachtig om te ervaren.
Implicaties en kansen van de duikreflex
Het leren beheersen van de duikreflex verbetert dus niet alleen de prestaties en veiligheid van freedivers, maar kan ook bijdragen aan nieuwe therapieën voor een breed scala aan menselijke pathologieën alsmede hele positieve effecten hebben op sportprestaties, ik schreef eerder al over de ademtechnieken die freedivers gebruiken en hoe deze sportprestaties kunnen verbeteren. Deze inzichten benadrukken het belang van verder onderzoek naar de duikreflex en hoe we deze kunnen gebruiken voor zowel specifieke toepassingen in sporten zoals freediven maar ook voor algemene gezondheidsvoordelen. Om deze redenen (en mijn liefde voor ademfysiologie en het water) heb ik besloten om Freedive Instructor te worden en deze kennis uit het water te halen en toe te passen bij mijn cliënten maar ook om deze door te kunnen geven in mijn opleidingen en trainingen in Toegepaste Ademfysiologie (volgende opleiding start in mei 2024).
De komende maanden gaat mijn cursus verder en ga ik steeds dieper duiken, tot aan 32 meter. Dit om na afronding mensen veilig me te kunnen nemen naar -10 meter en ze deze bijzondere effecten op een verantwoorde manier te kunnen laten ervaren. Ik heb de laatste jaren al enorm veel geleerd door te studeren, ervaren , volgen van trainingen en workshops geven maar deze lessen blijven me toch het meeste bij.
Onze relatie met het water is zo fundamenteel dat ik je aan wil moedigen om na het lezen van dit blog een keer lekker te gaan zwemmen in het zwembad van 27 graden of iets kouder. Maak een paar mooie lange slagen met je gezicht onder water en doe je zelf het cadeau van de dive reflex.
Wil je nou meer leren over deze thema’s en misschien zelfs wel een keer ervaren? Kijk dan bij mijn workshops op boek een 1-1. Ik neem je graag op een inspirerende manier mee in die magische wereld die schuilgaat achter die 617 miljoen keer in en uit en hoe je die optimaal in kunt zetten voor diepere slaap, sneller herstel en betere prestaties.
De foto’s en de professionele begeleiding tijdens de opleiding komen van ABC Dive in Almere. Een aanrader als je met duiken en freediving wilt beginnen.
Referenties:
Godek D, Freeman AM. Physiology, Diving Reflex. [Updated 2022 Sep 26]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK538245/
Goksör E, Rosengren L, Wennergren G. Bradycardic response during submersion in infant swimming. Acta Paediatr. 2002;91(3):307-12. doi: 10.1080/08035250252833978. PMID: 12022304.
Pedroso FS, Riesgo RS, Gatiboni T, Rotta NT. The diving reflex in healthy infants in the first year of life. J Child Neurol. 2012 Feb;27(2):168-71. doi: 10.1177/0883073811415269. Epub 2011 Aug 31. PMID: 21881008.
Campbell LB, Gooden BA, Horowitz JD. Cardiovascular responses to partial and total immersion in man. J Physiol. 1969 May;202(1):239-50. doi: 10.1113/jphysiol.1969.sp008807. PMID: 5770894; PMCID: PMC1351477.
Panneton WM, Gan Q. The Mammalian Diving Response: Inroads to Its Neural Control. Front Neurosci. 2020 Jun 5;14:524. doi: 10.3389/fnins.2020.00524. PMID: 32581683; PMCID: PMC7290049.
